Dziennik
   Zastępstwa
images/n1.png

Pozycja dziecka w klasie – uczeń na marginesie klasy. 

          Wrastanie jednostki w życie społeczne dokonuje się w ramach różnorodnych grup społecznych, wśród których klasa szkolna ma bardzo istotne znaczenie.

Dzieci rozpoczynając naukę tworzą początkowo zbiór nieznanych sobie i obcych jednostek, między którymi brak więzi społecznej. Stosunki społeczne i więzi emocjonalne w klasie szkolnej kształtują się stopniowo w miarę poznawania się uczniów, w toku wspólnego wykonywania zadań. Wspólna nauka, praca i zabawa stwarzają warunki do wzajemnego poznania się i nawiązania różnorodnych kontaktów, w wyniku czego kształtują się u dzieci określone postawy wobec poszczególnych kolegów i całego zespołu klasowego. W klasach młodszych dzieci tworzą już grupy o względnie spójnej strukturze. Ich kontakty koleżeńskie posiadają pewien stopień stabilności i siły. W późniejszym okresie o strukturze klasy i jej hierarchii decydują motywy indywidualne.

 

             Na pozycję dziecka w grupie ma wpływ wiele czynników, takich jak liczba dzieci, ich poziom umysłowy oraz treść i formy pracy dydaktyczno – wychowawczej. Pozycja dziecka w klasie stanowi ważny czynnik osobowotwórczy. Pozycja będąca wyrazem zaufania i przychylności sprzyja rozwojowi osobowości i jego dojrzewaniu społecznemu. I odwrotnie, pozycja ucznia odrzuconego, lekceważonego i nie darzonego zaufaniem, osłabia w nim wiarę w siebie, budząc poczucie krzywdy i nieufności do ludzi. Wymienione przeżycia psychiczne utrudniają dziecku zdrowe wrastanie w coraz szersze kręgi społeczne i aktywne w ich życiu. Odrzucenie dziecka przez klasę przejawia się w izolacji i unikaniu jego towarzystwa, nie wciąganiu go do gier i zabaw. Przyczyny odrzucenia mogą być różnorodne. Wiążą się one często z pewnymi cechami charakteru, usposobienia i właściwościami fizycznymi dziecka. Dzieci odrzucane można podzielić na trzy grupy:

-         grupę dzieci apatycznych, biernych

-         grupę dzieci bojaźliwych

-         grupę dzieci przekornych, krzykliwych i złośliwych.

U dzieci odrzuconych przez klasę stwierdza się takie cechy, jak brak poczucia obowiązku, niestaranność w pracy, wagary, liczna nieobecność w szkole, zaniedbania pedagogiczne, kłótliwość, agresywność, manipulowanie i wykorzystywanie innych, kłamstwa i nie dotrzymywanie umów, wpadanie w gniew, rozżalenie, rozdrażnienie, brak koleżeńskości, nieumiejętność współżycia w klasie, skłonność do izolacji, zaniedbanie w ubiorze i higienie osobistej. Dziecko odrzucone bywa często negatywnym liderem w klasie, dyskutuje z nauczycielami, wpada w konflikty ze starszymi, wywołuje w nauczycielach wściekłość lub ukrywany strach, często bywa ofiarą przemocy domowej.

Odrzucenie jest zjawiskiem psychologiczno – społecznym, utrzymującym się z reguły przez dłuższy czas. Ważnym zadaniem wychowania jest zorientowanie się w całokształcie powiązań społecznych dzieci czyli poznanie pozycji dziecka w klasie szkolnej. Obowiązkiem nauczyciela jest zorientowanie się, czy dziecko jest lubiane, czy cieszy się autorytetem i zaufaniem kolegów, jak ta ocena przedstawia się w różnych dziedzinach życia, czy posiada pozycję silną lub słabą, czy tkwi w centrum życia klasy lub na jego „peryferiach”, czy należy do dzieci odrzuconych przez zespół i wreszcie, jak pozycja dziecka w klasie wpływa na jego rozwój. Diagnozowanie klasy może odbywać się poprzez obserwację, obserwację wspomaganą przez pedagoga szkolnego lub psychologa oraz testy socjometryczne klasy.

Po rozpoznaniu klasy nauczyciel powinien starać się wzmacniać poczucie wartości uczniów będących na marginesie klasy ( niektórzy uznają poczucie wartości za podstawowy warunek skutecznego działania). Człowiek o wysokim poczuciu własnej wartości podejmuje dobrze przemyślane decyzje i sensownie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych. Wyraźnie widać, że uczeń przyjmujący rolę kozła ofiarnego w klasie ma nieadekwatne poczucie wartości, co wpływa na jego nieumiejętność rozwiązywania konfliktów i opiera się naciskom kolegów. Na szacunek dla samego siebie mają wpływ również informacje zwrotne, jakie dziecko otrzymuje od innych. Dlatego ciepła, pozytywna atmosfera w klasie pomaga wzmocnić ten szacunek.

Dziecko sprawiające trudności głównie słyszy skargi, negatywne informacje o sobie, wyśmiewanie się kolegów itp. Ważne , by doceniać takie dziecko na co dzień, dostrzegać pozytywy w sprawach, które wydają nam się zwykłe, do których zdążyliśmy się przyzwyczaić (np. punktualność, pokojowe rozwiązywanie konfliktu, cierpliwe czekanie na swoją kolej).

Nauczyciel może wzmacniać poczucie wartości każdego dziecka, zwłaszcza znajdującego się na marginesie klasy:

-         okazując zainteresowanie każdemu uczniowi,

-         rozmawiając na osobiste tematy zgłaszane przez wychowanków,

-         podkreślając rzeczy dobre, mniej mówiąc o złych,

-         słuchając (każda sprawa dziecka jest ważna),

-         zwracając się do każdego dziecka po imieniu, rozpoznając dziecko na ulicy, boisku,

-         nie osądzając, przekazując rodzicom pozytywne informacje o dziecku,

-         pytając uczniów o ich udział, zaangażowanie, ich zdanie (Jak oceniasz swoją pracę?),

-         zachęcając uczniów do wypowiadania własnych opinii,

-         informując o decyzjach , które ich dotyczą.

Poprzez codzienny kontakt z klasą nauczyciel może wpływać na wzrost poczucia własnej wartości uczniów poprzez pewne działania z klasą:

-         Dawanie dzieciom prawa wyboru: ćwiczeń, zadań, możliwości dobrowolnego zgłaszania się do wykonywania pewnych zadań.

-         Przekazywanie dzieciom odpowiedzialności za np. udekorowanie sali, organizację zadania, wykonanie gazetki, plakatu itp.

-         Spotkania międzyklasowe: dyskusje, zajęcia sportowe.

-         Możliwość wyboru formy oceny.

-         Nagrody (dyplomy, nalepki, znaczki).

-         Wystawy prac uczniów.

-         Fotografowanie uczniów podczas zajęć, a następnie zorganizowanie wystawy klasowej lub szkolnej.

-         Zmiana otoczenia (wycieczki itp.)

-         Zorganizowanie apelu dla innych klas.

Ważne jest aby we wzmacnianiu poczucia własnej wartości: być dla dzieci pozytywnym modelem (szanować innych, okazywać sympatię), poznać szczególne umiejętności, talenty, uzdolnienia każdego ucznia, doceniać nawet drobne postępy i zmiany.

Jeśli istniejący w klasie problem zostanie ujawniony i omówiony, kolejnym krokiem jest przydzielenie przez wychowawcę nowych zadań uczniom znajdującym się na marginesie klasy. Warto zacząć od krótkich, drobnych, ale odpowiedzialnych zadań, do których mogą także włączyć się inni uczniowie jako pomocnicy (przygotowanie nowej dekoracji sali itp.). Nauczyciele powinni pomagać dzieciom, które pełnią negatywne role w klasie, aby przyjmowały role konstruktywne (eksperta, koordynatora zadań), np. podczas godzin wychowawczych albo wspólnych wyjazdów.

Oto przykłady konstruktywnych ról grupowych, które mogą przyjmować dzieci:

-         koordynator, lider – osoba, która przydziela zadania, rozdziela funkcje, ma decydujący głos w danym zadaniu,

-         ekspert – osoba, która ma przygotować krótkie wystąpienie na dany temat lub zebrać informacje,

-         organizator – organizuje pracę (np. rozdaje jakieś przedmioty, zbiera je itp.),

-         sekretarz – osoba, która podczas realizacji jakiegoś zadania zapisuje wnioski,

-         łącznik – osoba, która ma dotrzeć do różnych miejsc (klasy, biblioteki), nawiązać różne kontakty itp. Bardzo dobrze sprawdza się też funkcja klasowego dyżurnego.

Warto również poświęcić kilka godzin wychowawczych na pracę nad mocnymi stronami klasy, rozmowami o sytuacji między dziećmi itp. Niezbędne może okazać się także opracowanie wraz z uczniami konsekwentnych metod postępowania w sytuacjach konfliktowych.

Aby klasa tworzyła dobry, zgrany zespół, warto pracować nad: przyjazną komunikacją między członkami grupy, klasy oraz wychowawcą, rozwijaniem twórczości dzieci, wspieraniem zadań zespołowych, w których uczestnicy są jednakowo zaangażowani, wspieraniem umiejętności rozwiązywania trudnych, najbardziej drażliwych kwestii (rozmawianie wprost o trudnościach, bez oceny i wzbudzania w dzieciach poczucia winy).

Nie mniej istotna jest współpraca z rodzicami, którzy powinni być poinformowani o sytuacji w klasie (bez piętnowania i wymieniania nazwisk). Należy poprosić ich o prowadzenie ze swoimi dziećmi rozmów na temat stosunku do innych dzieci i sposobu rozwiązywania konfliktów.

Rozwiązanie w klasie problemu kozła ofiarnego jest problemem bardzo trudnym i nie ulegnie natychmiastowej poprawie, ale każda zauważalna zmiana postawy nawet niektórych dzieci i zaangażowanie nauczycieli stopniowo i powoli jest w stanie zmienić na lepsze pozycję dziecka odrzuconego.

Pamiętajmy, aby dbać o to, by role i funkcje dzieci w klasie się zmieniały, aby nie oceniać pochopnie sytuacji, aby nie etykietować uczniów (np. kozioł ofiarny, łobuz, prowokator, leniuch itp.). Wspierajmy poczucie wartości wszystkich uczniów, zwłaszcza tych, którzy mają trudności w nawiązaniu konstruktywnych relacji z rówieśnikami.

  

Referat przygotowała i wygłosiła na spotkaniu wychowawców Ewa Pasternak

Licznik odwiedzin

2591680
DzisiajDzisiaj888
WczorajWczoraj1291
W tym tygodniuW tym tygodniu6482
W tym miesiącuW tym miesiącu36499
RazemRazem2591680
Zalogowani 0

Deklaracja dostępności.

deklaracja dostepnosci

logo png