W
mnogości pożarów dostrzegamy różne przyczyny ich powstawania. Są wśród nich: wady
i niewłaściwa eksploatacja urządzeń elektrycznych i ogrzewczo-kominowych, wady
urządzeń technicznych, źle rozwiązane procesy technologiczne, wreszcie działanie sił
przyrody, ale najwięcej pożarów wybucha na skutek ludzkiej lekkomyślności, a
mianowicie: nieeostrożności osób dorosłych.
Wśród tych przyczyn wyodrębniamy trzy zasadnicze grupy:
. nieostrożność
przy posługiwaniu się ogniem otwartym,
. nieostrożność przy
posługiwaniu się substancjami łatwopalnymi,
. nieostrożność przy
prowadzeniu prac pożarowe niebezpiecznych.
Posługiwanie się
otwartym ogniem
Otwartym ogniem w rękach człowieka są najczęściej zapalone zapałki,
zapalniczki, tlące się papierosy i fajki. Pojawia się on w wyniku bezmyślności w
różnych miejscach. Papierosy np. przypalane są i palone przez nieodpowiedzialnych ludzi
w przeróżnych miejscach: w lasach podczas spacerów i grzybobrania, przy wysuszonym
zbożu i na ścierniskach podczas prac żniwnych, w stodołach, oborach i budynkach
gospodarczych podczas karmienia zwierząt itp. Nietrudno sobie wyobrazić, że rzucona
nieopatrznie, nie dogaszona zapałka, strząśnięty, rozżarzony tytoń i porzucony
niedopałek mogą zapalić suchą ściółkę leśną, słomę na polu, w stodole, czy
oborze. Znacznie większe ryzyko spowodowania pożaru występuje, gdy nieostrożny
człowiek jest pod wpływem alkoholu, a to, niestety, zdarza się nierzadko.
Szczególnie niebezpieczne jest używanie otwartego ognia w miejscach podatnych na
zapalenie i wybuch. Do miejsc tych można zaliczyć np. pomieszczenia magazynowe, gdzie
przechowywane są substancje łatwopalne (kleje, farby, lakiery, rozpuszczalniki, palne
materiały strzępiaste i inne), pomieszczenia produkcyjne i usługowe, w których do
wytwarzania lub naprawiania różnych wyrobów i przedmiotów używa się substancji
łatwopalnych. W tego typu pomieszczeniach obowiązuje bezwzględny zakaz używania
otwartego ognia, a więc także palenia tytoniu, bowiem najmniejszy płomyk, rozżarzony
popiół z papierosa, a nawet iskra może spowodować nie tylko zapalenie się
wymienionych wyżej materiałów, ale również wybuch oparów wydzielających się z
lakierów, farb, czy różnego rodzaju cieczy, par wymieszanych z powietrzem. Nierzadką
przyczyną pożarów jest palenie ogniska bez zachowania wymaganych zasad bezpieczeństwa
pożarowego. Wybuchają one przede wszystkim w lasach. Nie zważając na wymaganą,
stumetrową odległość ognisk od lasu ludzie rozpalają ogień na skrajach lasów i na
polanach. Palenie ognisk w lesie możliwe jest jedynie w miejscach wyznaczonych przez
nadleśnictwo i odpowiednio przygotowanych (m.in. przez wybetonowane
paleniska).
Podobnym zjawiskiem jest nagminne wypalanie zeschłych, ubiegłorocznych
traw i pozostałości po uprawach rolnych. Osoby wypalające trawy chcą jak najmniejszym
wysiłkiem oczyścić ziemię, a nie biorą pod uwagę, że ogień osłabia
wartości gleby oraz niszczy niektóre gatunki roślin i drobne zwierzęta. Wypalanie
zeschłych roślin kończy się niekiedy groźnym pożarem lasów i zabudowań
znajdujących się w pobliżu. Ma to miejsce wówczas, gdy człowiek wypalający rośliny
nie może poradzić sobie z opanowaniem rozszerzającego się ognia lub pozostawi wypalany
teren bez opieki. Najsmutniejsze w tym zjawisku jest, że niektóre osoby, zwłaszcza
dzieci, czynią sobie z wypalania zabawę. Używanie otwartego ognia, to także
posługiwanie się świecami oraz lampami naftowymi i olejowymi. Nieumiejętne
przyświecanie sobie w miejscach, gdzie znajdują się materiały łatwopalne czasami
kończy się pożarem. Pożarem może skończyć się także wysypywanie nie wygaszonego
popiołu z pieca. Zdarza się to zazwyczaj w gospodarstwach wiejskich. Wysypany na
podwórze gorący popiół może być przemieszczony przez wiatr na znajdujące się przy
budynkach inwentarskich pozostałości słomy, siana lub drobnego chrustu.
Nieostrożność osób
przy posługiwaniu się substancjami łatwopalnymi
Pożarem może zakończyć się nieumiejętne posługiwanie się
cieczami łatwopalnymi. Najczęściej do zagrożenia dochodzi podczas:
. rozpalania pieców przy użyciu
cieczy łatwo zapalnej,
. prania odzieży w benzynie lub
innym rozpuszczalniku,
. używania cieczy łatwopalnej do zmywania z podłóg różnego rodzaju nieczystości,
. przelewania płynów
łatwopalnych w pobliżu źródła
ognia lub w miejscu promieniowania cieplnego.
Podczas rozpalania ognia w piecu przy użyciu płynu łatwopalnego zdarza się
nieostrożne przedawkowanie ilości cieczy, co powoduje gwałtowny rozwój ognia,
zapalenie się palnej wykładziny na podłodze, a nawet odzieży na osobie rozpalającej
ogień. Bywały przypadki, w których nieumiejętne rozpalanie ognia kończyło się nie
tylko pożarem budynku, ale silnym poparzeniem lub śmiercią sprawcy pożaru.
Podobne zagrożenie stwarza mycie w rozpuszczalnikach różnych przedmiotów i zmywanie
brudnych plam z podłóg. W tych przypadkach także pojawia się elektryczność statyczna
i możliwy jest przeskok iskry elektrostatycznej. Należy pamiętać także, że parująca
z powierzchni podłogi ciecz palna może zetknąć się także z innym źródłem energii,
np. zapalonym papierosem. Innym rodzajem zagrożenia wynikającego z nieostrożnego
obchodzenia się z substancjami łatwopalnymi jest niewłaściwe posługiwanie się
materiałami pirotechnicznymi. W ostatnich latach pojawiły się w handlu duże ilości
sztucznych ogni, rac i petard. Nierzadko te niebezpieczne wyroby znajdują się w rękach
osób nieodpowiedzialnych i dzieci. Odpalenie racy, której nie dogaszone fragmenty
spadają na palne podłoże, niekiedy kończy się pożarem.
Nieostrożność
osób dorosłych przy prowadzeniu prac pożarowe niebezpiecznych
Najwięcej pożarów w tej grupie wybucha na skutek:
- niewłaściwego
prowadzenia prac spawalniczych (bez odpowiedniego przygotowania stanowiska pracy i bez
przestrzegania określonych instrukcją przepisów),
- braku właściwego
nadzoru nad pracami spawalniczymi,
- prowadzenia prac
budowlanych z użyciem ognia w pobliżu materiałów palnych.
Podczas
spawania przy użyciu elektrod dochodzi do rozpryskiwania się rozszerzonych drobin
metalu, które w zetknięciu z palnym podłożem wywołują zarzewia ognia. Największe
zagrożenie występuje w warsztatach, w których nierzadko podłogi zabrudzone są palnymi
olejami, gdzie w różnych zakamarkach znajdują się brudne, nasycone rozpuszczalnikami i
olejami szmaty. Dużo do życzenia pozostawiają także miejsca budowy, gdzie zalegają
porozrzucane materiały i substancje palne, a obok nich prowadzone są wbrew przepisom
prace spawalnicze, rozgrzewane za pomocą ognia smoły, lepiki itp. Scharakteryzowane
skrótowo przyczyny powstawania pożarów na skutek nieostrożności ludzi wskazują, że
groźba pożaru powodowana lekkomyślnością jest bardzo duża.
Przyczyny powstawania
pożarów.
Przyczyny powstawania pożarów mogą być różne, do najczęściej spotykanych zalicza
się:
1. Nieostrożność osób dorosłych jak i dzieci przy
posługiwaniu się ogniem otwartym np. płomieniem, zapałkami, papierosami itp.
Przejawy nieostrożności to:
- porzucanie nie wygaszonych papierosów i zapałek w otoczeniu materiałów palnych,
- palenie tytoniu w miejscach podatnych na zapalenie i wybuch,
- stosowanie ognia w otoczeniu par cieczy i gazów palnych,
- palenie ogniska bez zachowania wymaganych zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego,
- wypalanie traw i pozostałości po uprawach rolnych,
- nieostrożne obchodzenie się ze świecami, lampami naftowymi itp.
2. Nieostrożność osób dorosłych jak i dzieci przy
posługiwaniu się substancjami łatwopalnymi np.:
- stosowanie płynów łatwo zapalnych do zmywania różnego rodzaju nieczystości
(zmywanie podłóg),
- pranie odzieży w benzynie lub innym rozpuszczalniku,
- rozpalanie pieców przy użyciu cieczy łatwo zapalnej,
- nieostrożne przelewanie cieczy łatwo zapalnej np. w pob1iżu źródła ognia i
promieniowania cieplnego,
- niewłaściwe posługiwanie się substancjami pirotechnicznymi (sztuczne ognie).
3. Nieostrożność osób dorosłych przy prowadzeniu prac
pożarowo niebezpiecznych np.:
- niewłaściwe przygotowanie stanowiska pracy do prowadzenia prac spawalniczych, a w tym
nieprzestrzeganie reżimu przewidzianego w instrukcji,
- brak właściwego nadzoru nad procesem spawalniczym,
- prowadzenie prac remontowo - budowlanych z użyciem ognia w pobliżu materiałów
palnych.
4. Wady urządzeń i instalacji elektrycznych oraz ich
nieprawidłowa eksploatacja. Przykłady:
- nieprawidłowo dobrana lub wykonana instalacja elektryczna,
- przeciążenie instalacji elektrycznej,
- wady i uszkodzenia instalacji jak i urządzeń,
- nie usuwanie wad mających wpływ na awarie w instalacji elektrycznej,
- eksploatacja prowizorycznych urządzeń elektrycznych np. tzw. "kablówek" z
drutu aluminiowego podatnego na złamania,
- eksploatacja punktów świet1nych (żarówek) w bliskiej odległości od materiału
palnego,
- samowolna, niefachowa naprawa instalacji i urządzeń,
- naprawa bezpieczników drutem,
- stosowanie palnych osłon na punkty świet1ne,
- zewnętrzne mechaniczne uszkodzenia instalacji.
5. Wady elektrycznych urządzeń ogrzewczych oraz ich
nieprawidłowa eksploatacja np.:
- eksploatacja elektrycznych urządzeń grzewczych niesprawnych technicznie lub wykonanych
prowizorycznie (samodzielnie),
- pozostawienie bez dozoru przenośnych urządzeń grzejnych takich jak grzałki,
czajniki, grzejniki, że1azka itp.,
- eksploatacja urządzenia grzejnego bez odpowiedniego zabezpieczenia na palnym podłożu
lub w pobliżu materiału palnego.
6. Wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urządzeń
ogrzewczych na paliwo stałe, ciekłe i gazowe. Przykłady:
- niewłaściwy dobór oraz stan techniczny urządzenia ogrzewczego (pęknięcia,
nieszcze1ności, niewłaściwe podłączenia rur dymowych),
- nie zachowanie wymaganej odległości urządzenia ogrzewczego od materiału palnego,
- wysypywanie żaru piecowego (szlaki) w miejscu narażonym na zapalenie,
- uszkodzenia kominów, palenisk, przewodów dymowych i spalinowych,
- występowanie (wbudowanie) palnych elementów konstrukcyjnych (drewnianych) w kominie,
- niewłaściwa obsługa urządzeń i instalacji na gaz propan - butan w butlach,
(od1egłość od źródeł ciepła, nieszczelności itp.),
- suszenie lub przechowywanie materiałów palnych jak odzież, surowce, paliwo w bliskim
sąsiedztwie źródeł ognia i ciepła,
- zbyt intensywne palenie w palenisku powodujące wydobywanie się iskier z komina
lub zapalenie sadzy,
- brak nadzoru nad piecami w czasie palenia w nich.
7. Wady urządzeń mechanicznych oraz nieprawidłowa ich
eksploatacja np.:
- nieprawidłowy dobór konstrukcyjny urządzenia mechanicznego np. powodującego stałe
tarcie, a za tym nagrzewanie się lub iskrzenie,
- brak konserwacji urządzeń np. łożysk powodujących nagrzanie materiału
przyległego,
- pozostawienie maszyn i urządzeń lub aparatury w czasie pracy bez opieki i fachowego
nadzoru,
- brak konserwacji instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej.
8. Wady procesów oraz nieprzestrzeganie reżimów
technologicznych. Przykłady:
- niewłaściwy dobór urządzeń i instalacji (wytrzymałość, średnica, ciśnienie
itp.),
- niewłaściwe dozowanie cieczy łatwo zapalnej w urządzeniu,
- nadmierne podgrzewanie pojemników z płynami łatwo zapalnymi,
- pozostawienie bez dozoru pracujących urządzeń technologicznych,
- przekraczanie reżimu technologicznego takich jak temperatura, ciśnienie, dozowanie
itp.,
- meszcze1ności aparatury i urządzeń powodujących wyciek cieczy itp.,
- samodzielne usuwanie automatyki sterowania i kontroli urządzenia.
9. Nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych
np.:
- niewłaściwe składowanie materiałów i surowców mogących wchodzić z sobą w
reakcje chemiczne, bądź też reagujących na ciepło, światło, wilgoć itp.,
- przechowywanie materiałów palnych (cieczy) w nieszczelnych naczyniach bądź podatnych
na stłuczenia.
10. Samozapalenie się materiałów.
Samozapalenie powstaje na skutek zachodzących procesów
biochemicznych w materiale podatnym na takie czynniki. Proces ten powoduje samoogrzewanie
i w konsekwencji często prowadzi do samozapalenia. Samozapaleniu ulegają materiały
zaolejone np. zbite w skrzyni czyściwo, materiały wilgotne takie jak węgiel, siano,
pasza, nawozy sztuczne niewłaściwie składowane.
11. Wyładowania elektryczne.
Wyładowania e1ektryczności dzieli się na:
- wyładowania atmosferyczne (pioruny),
- wyładowania e1ektrycmości statycznej.
Wyładowania atmosferyczne mogą powodować ofiary w
ludziach. Na wyładowania tego typu najbardziej narażone są wysokie obiekty i
odosobnione drzewa. Powstałym wskutek wyładowań atmosferycznych pożarom można
zapobiegać tylko zakładając właściwie wykonane instalacje odgromowe czyli
piorunochronne.
Elektryczność statyczna polega na powstawaniu ładunków
elektrycznych na częściach maszyn, instalacjach, pasach transmisyjnych itp. miejscach,
gdzie następuje stykanie się i rozdzielanie różnych ciał, tarcie, przelewanie,
przewijanie, chodzenie w gumowym obuwiu itp. Zjawiska powyższe mogą powodować
powstawanie iskier. Zapobiegać temu można poprzez uziemianie różnego rodzaju maszyn,
zbiorników i instalacji.
14. Podpalenia.
Najczęściej podpalenia powstają na tle:
- zazdrości lub konkurencji,
- chęci ukrycia nadużyć finansowych,
- zatarcia śladów przestępstwa,
- otrzymania zysku z tytułu odszkodowania,
- choroby psychicznej itp.
15. Inne przyczyny pożarów:
Do tej grupy przyczyn powstawania pożarów zalicza się
między innymi:
- iskry wydobywające się z parowozu lub urządzenia szlifierskiego,
- magazynowanie materiałów palnych w pobliżu budynków,
- stosowanie iskrzących urządzeń i obuwia w pomieszczeniach zawierających stężenia
gazów lub płynów wybuchowych,
- otwieranie beczek z rozpuszczalnikiem przy użyciu iskrzących narzędzi,
- nie oczyszczanie w przewidzianych terminach przewodów dymowych i spalinowych itp. |