O tym, że praca strażaka jest niebezpieczna,
nie trzeba nikogo przekonywać. Z sytuacją zagrażającą jego zdrowiu, a nawet życiu
spotyka się w czasie alarmu, dojazdu do miejsca akcji ratowniczej, podczas realizacji
zadań ratowniczych, jak również w czasie powrotu do remizy. Zagrożenia występują
również podczas ćwiczeń indywidualnych i zbiorowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy ma na celu
ochronę strażaków, ratowników przed zagrożeniami zdrowia i życia występującymi w
środowisku służby i w miejscach realizacji zadań służbowych.
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy
są to nakazy i zakazy określające organizacyjne i techniczne warunki w celu zapewnienia
bezpieczeństwa i higieny pracy strażakom (ratownikom) podczas realizacji zadań
statutowych.
Znajomość obowiązujących przepisów i
zasad bhp, uzupełnianie wiedzy pożarniczej jest podstawowym i niezbędnym warunkiem
zapewnienia bezpieczeństwa własnego, współpracowników i otoczenia.
Niezbędnym
i podstawowym warunkiem zapewniającym bezpieczeństwo strażaków jest ich
zdyscyplinowanie. Dyscyplina polega przede wszystkim na doskonałej znajomości swoich
obowiązków, przestrzeganiu obowiązujących przepisów i zasad bhp, postanowień
regulaminów i instrukcji oraz na przestrzeganiu poleceń przełożonych. Polega również
na zdobyciu prawidłowych umiejętności i nawyków w obsługiwaniu sprzętu i
wyposażenia technicznego, na spostrzegawczości, wnikliwej ocenie i szybkiej reakcji na
niebezpieczeństwo.
Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy strażaków podczas ćwiczeń
pożarniczych.
1. Nie może być dopuszczony do ćwiczeń strażak, który nie
przedstawi aktualnego orzeczenia o braku przeciwwskazań lekarskich.
2. Nie wolno dopuścić do ćwiczeń strażaka, który nie posiada
dostatecznej znajomości przepisów i zasad bhp oraz potrzebnych umiejętności.
3. Nie może być dopuszczony do ćwiczeń strażak naruszający
postanowienia regulaminów, instrukcji, przepisów i zasad bhp, negujący polecenia i
wskazówki przełożonych oraz zgłaszający przejściowy zły stan zdrowia.
4. Każde ćwiczenie winno być prowadzone pod nadzorem instruktora i
przez taką liczbę osób, która pozwala na sprawowanie nad nimi bezpośredniego nadzoru.
5. Strażak nie może być dopuszczony do wykonywania ćwiczeń, zadań
służbowych bez środków ochrony indywidualnej oraz bez przeszkolenia go w ich użyciu.
Uwaga! Jednostka OSP zobowiązana jest dostarczyć środki ochrony osobistej dopasowane
dla poszczególnych użytkowników. Ochrony osobiste stanowią własność jednostki.
Obejmują one odzież ochronną, ochrony nóg, rąk, głowy, twarzy, oczu, dróg
oddechowych, słuchu, ochrony zabezpieczające przed upadkiem z wysokości. Do
obowiązków jednostki należy naprawa, kontrola przydatności, legalizacja, będących w
użytkowaniu ochron.
6. Uczestnik ćwiczeń zobowiązany jest niezwłocznie zgłosić
odniesione obrażenia.
7. Zabrania się stosowania kryterium czasowego w sprawdzianach i
ćwiczeniach z użyciem:
- linek ratowniczych i linkowych aparatów ratowniczych,
- worów i skokochronów (poduszek ratowniczych),
- sprzętu ochrony dróg oddechowych,
- ubrań izolujących cały organizm,
- drabin i podnośników,
- dźwigania i przenoszenia ciężarów o wartości
większej niż połowa dopuszczalnych wartości określonych przez normy ręcznego
dźwigania i przenoszenia ciężarów.
Indywidualna norma
dźwigania.
Dźwiganie i przenoszenie przez jednego
strażaka przedmiotów, których ciężar przekracza 50 kg jest zabronione. Najwyższa
dopuszczalna norma przy podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów przez kobiety, jeśli praca
jest wykonywana dorywczo, wynosi do 25 kg.
Oceny czasowej zabrania się
stosować także podczas:
zwijania po drabinach użytego w ćwiczeniu sprzętu, pomiaru napięcia i obsługi
urządzeń elektrycznych pod napięciem, przecinania, rozłupywania lub rozbijania
przedmiotów albo materiałów, zdejmowania sprzętu z dachu samochodu pożarniczego,
obsługi specjalistycznego sprzętu ratownictwa chemicznego i technicznego.
Warto
także pamiętać, że największym wrogiem bezpieczeństwa i najczęstszą przyczyną
nieszczęśliwych wypadków jest lekkomyślność, brawura i niedbalstwo.
Podstawowe zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy podczas działań ratowniczo - gaśniczych.
Prowadzenie akcji ratowniczych przy jak
najmniejszym narażeniu jej uczestników stanowi najtrudniejszą dziedzinę
bezpieczeństwa i higieny pracy w pożarnictwie. Wieloletnie i różnorodne doświadczenia
wykazały, że istnieją jednak sposoby postępowania i metody pracy, które pozwalają
poważnie ograniczyć zagrożenie i zapewnić zarazem prawidłowe wykonanie zadań
interwencyjnych.
Zachowanie się strażaka podczas alarmu.
Od momentu ogłoszenia alarmu do wyjazdu
samochodu pożarniczego ze strażnicy (remizy), mogą się zdarzyć niebezpieczne wypadki
spowodowane często zaniedbaniem lub lekceważeniem przepisów. Wielu niebezpieczeństw
można uniknąć stosując poniższe zasady:
1. Teren wokół strażnicy, a szczególnie przy bramach
wyjazdowych, wejściach powinien być utwardzony, równy i niezatarasowany. W okresie
zimowym odśnieżony i posypany piaskiem.
2. Wieczorem i w nocy strażak, który pierwszy przybył na alarm do
remizy, powinien niezwłocznie włączyć oświetlenie zewnętrzne.
3. Strażak otwierający bramy wyjazdowe powinien je zabezpieczyć przed
samoistnym zamknięciem.
4. Nie należy w żadnym wypadku ustawiać się przed lub za samochodem
pożarniczym lub innym środkiem transportowym. Strażacy zgłaszający się alarmowo
powinni zajmować swoje pozycje wzdłuż boków pojazdu pożarniczego.
5. Odzież ochronna oraz uzbrojenie osobiste (środki ochrony
indywidualnej) powinny znajdować się w ustalonych miejscach, np. na wieszakach,
regałach lub ułożone w kabinie załogi.
6. Pierwszą czynnością strażaka po przybyciu do strażnicy jest
włożenie indywidualnych środków ochrony.
7. W garażu lub pomieszczeniu na sprzęt należy bezwzględnie
przestrzegać zakazu używania ognia otwartego lub palenia tytoniu.
8. Przed zajęciem miejsca w samochodzie pożarniczym lub przystosowanym
do tego celu innym pojeździe, do obowiązków strażaków, pełniących poszczególne
funkcje w sekcji, należy sprawdzenie komp1etności sprzętu i jego zabezpieczenie w
czasie transportu.
9. Sprzęt, nieprzewidziany normatywami, nie może znajdować się w
kabinie załogi.
Zajęcie miejsc w środkach transportu.
1. W żadnym wypadku nie można dopuścić do tego, aby w
składzie sekcji znaleźli się członkowie młodzieżowych i kobiecych drużyn
pożarniczych lub osoby przypadkowe.
2. W kabinie załogi nie może znajdować się więcej osób niż jest w
niej miejsc stałych.
3. W kabinie kierowcy może znajdować się wyłącznie kierowca i
dowódca sekcji.
4. Jeżeli warunki lokalowe strażnicy uniemożliwiają bezpieczne
zajęcie miejsc w pojazdach, czynność tę należy wykonać poza budynkiem strażnicy, w
miejscu zapewniającym bezpieczeństwo.
5. Zajęcie miejsc odbywa się w kolejności ustalonej regulaminem
sekcji, w przypadku jego nieopracowania strażacy zajmujący środkowe miejsca w kabinie
wsiadają jako pierwsi, a na końcu ci, którzy mają miejsca przy drzwiach.
6. Dowódca pierwszej roty odpowiedzialny jest za właściwe zachowanie
się strażaków w kabinie załogi. Po stwierdzeniu normatywnej ilości strażaków w
kabinie i stwierdzeniu zamknięcia drzwi, melduje dowódcy gotowość do odjazdu.
7. Jako ostatni zajmuje miejsce dowódca sekcji, który wydaje rozkaz
Wyjazdu kierowcy, po upewnieniu się, że wszystkie drzwi pojazdu są zamknięte i otrzyma
potwierdzenie dowódcy I roty o gotowości załogi do wyjazdu.
Zachowanie się strażaków w czasie jazdy do zdarzenia.
W czasie jazdy nie wolno:
- wskakiwać lub wyskakiwać z pojazdu,
- stać na stopniach, błotnikach lub na dachu pojazdu (zbiorniku wody),
- otwierać drzwi kabiny,
- wychylać się przez okna kabin,
- palić tytoń,
- rozmawiać z kierowcą,
- wychylać się z luku do działka wodnego,
- opuszczać kabinę załogi bez wyraźnego rozkazu dowódcy sekcji.
Kierowca korzysta z uprawnień przysługujących
pojazdom uprzywilejowanym z tym, że szybkość pojazdu powinna gwarantować pełne
bezpieczeństwo ludzi i sprzętu, niedopuszczalnym jest ponaglanie kierowcy do
zwiększenia prędkości jazdy, natomiast zmniejszenie jej w razie lekceważenia
niebezpieczeństwa przez kierowcę jest obowiązkiem dowódcy.
W drodze powrotnej, z akcji, kierowcę
obowiązują wszystkie przepisy wynikające z ,,Prawa o ruchu drogowym".
Zasady bezpiecznych
warunków pracy podczas rozpoznania sytuacji.
Rozpoznanie - działanie dostarczające
informacji operacyjnych o zdarzeniu w celu wypracowania prawidłowych decyzji taktycznych.
Rozpoznanie szczegółowe przeprowadzone
jest często w nieznanych warunkach, co związane jest z dodatkowym zagrożeniem jego
uczestników. Dowódca, podejmujący decyzję przeprowadzenia szczegółowego rozpoznania,
na podstawie uzyskanych wstępnych informacji o zdarzeniu i własnej oceny zewnętrznych
jego oznak, powinien zagrożenia te przewidzieć i jak najskuteczniej wyeliminować.
1. W rozpoznaniu uczestniczyć musi minimum dwóch strażaków
(rota, patrol).
2. W rozpoznaniu mogą brać udział wytypowani strażacy legitymujący
się dobrym przygotowaniem fachowym, doświadczeniem, posiadający predyspozycje
psychofizyczne oraz zostali dopuszczeni do pracy w sprzęcie ochrony dróg oddechowych i
innym izolacyjnym.
3. Prowadzący rozpoznanie obiektów, pomieszczeń zarówno z
zewnątrz jak i wewnątrz, wychodzący na spotkanie z "nieznanym" bezwzględnie
powinni być wyposażeni w środki indywidualnych osłon, a mianowicie:
- głowy - hełmy,
- oczu - okulary, przyłbice, maska oddechowa,
- dróg oddechowych - aparaty oddechowe, maski z pochłaniaczami,
- rąk - rękawice w odpowiednim wykonaniu i odporności,
- nóg - obuwie ochronne w odpowiednim wykonaniu i odporności,
- osłony całego organizmu - kompletne ubrania w wykonaniu specjalnym
(kwasoodporne, ługoodporne, gazoszczelne, żaroodporne).
W przypadku braku ubrań żaroodpornych
należy stosować asekuracyjne prądy wodne (mgłowe, kropliste).
Niezbędnym, wymaganym podczas rozpoznania wyposażeniem są:
- wszelkiego rodzaju źródła światła,
- sygnalizatory bezruchu,
- uzbrojenie osobiste,
- ustalony system łączności zapewniający komunikację pomiędzy
uczestnikami rozpoznania, jak również z asekurację zewnętrzną. (drogą radiową,
przewodową, za pomocą linek asekuracyjnych - czuciową, itp.),
- podstawowy sprzęt burzący.
4. Strażacy
udający się na rozpoznanie zobowiązani są, potwierdzić sprawność całego systemu
osłon.
5. Niedopuszczalne jest prowadzenie rozpoznania w obiektach, w których
może nastąpić skażenie materiałami promieniotwórczymi do czasu uzyskania na to zgody
fachowego w tym zakresie organu ochrony radiologicznej.
6. Przy prowadzeniu rozpoznania w pomieszczeniach położonych poniżej
terenu (np. piwnice) należy wchodzić do nich tyłem.
7. Poruszać się rzędem wzdłuż ścian, starając się zapamiętać
przebytą drogę oraz charakterystyczne elementy występujące w jej obrębie (okna,
wnęki itp.), wzajemnie ostrzegać się o występujących zagrożeniach.
8. W sytuacjach skomplikowanych, trudnych, powinien być przygotowany
patrol rezerwowy zdolny do natychmiastowego podjęcia działań lub udzielenia pomocy
rozpoznającym.
9. W przypadkach, gdy Występuje zagrożenie porażenia prądem, należy
wyłączyć dopływ energii elektrycznej.
10. W pomieszczeniach zagrożonych wybuchem bezwzględnie należy
stosować sprzęt w wykonaniu Ex (np. latarki, narzędzia burzące itp.).
Podstawowe zasady bezpiecznej pracy strażaków podczas akcji gaśniczej.
W czasie trwania akcji gaśniczej podstawowym
zadaniem jest osiągnięcie celu taktycznego przy maksymalnie zachowanym bezpieczeństwie
strażaków.
1. Stosować obuwie i sprzęt ochronny oraz wykorzystywać
zasłony naturalne i sztuczne w celu zmniejszenia oddziaływania wysokiej temperatury i
płomieni.
2. Unikać prowadzenia linii wężowych w sposób utrudniający
poruszanie się po drogach, dojściach do stanowisk gaśniczych. Pionowo prowadzone linie
wężowe należy zabezpieczyć w sposób uniemożliwiający ich przemieszczanie i zsuwanie
się:
- wzdłuż ulic i dróg węże należy układać na ich skraju (przy
krawężnikach, poboczu),
- na klatkach schodowych przy ścianie klatek lub pionowa w przestrzeni
pomiędzy biegami schodów,
- linia wężowa ułożona w poprzek drogi, ulicy musi być
zabezpieczona mostkami przejazdowymi, a użytkownicy drogi muszą, być ostrzegani o
powstałym zagrożeniu (oznakowanie drogi, kierowanie ruchem),
- linię gaśniczą po drabinie należy prowadzić w środku rozstawu
bocznic drabiny z jednoczesnym jej zabezpieczeniem przed zsunięciem i odciążeniem rąk
prądownika,
- unikać wnoszenia odcinków węży na wyższe kondygnacje, jeżeli
istnieje moż1iwość wciągnięcia linii wężowej przy użyciu linek,
- budowa i prowadzenie linii wężowych winna odbywać się na
"sucho",
- połączenia odcinków węży łącznikami z nasadami i armaturą
wodno - pianową należy wykonać dokładnie w sposób uniemożliwiający ich
rozłączenie
3. Stojaki i klucze hydrantowe należy oznakować ukośnymi biało
- czerwonymi pasami. W porze nocnej użytkowane studzienki hydrantowe należy dodatkowo
oznakować pulsującym pomarańczowym światłem.
4. Podstawowe zasady bezpiecznej pracy prądownika:
- nie wolno napełniać linii gaśniczej wodą bez wyraźnego polecenia
lub sygnalizacji prądownika,
- zabrania się gwałtownie zamykać i otwierać dopływ wady do linii
wężowych,
- zabronione jest gwałtowne zwiększanie ciśnienia wody w liniach
wężowych,
- podając środki gaśnicze należy pamiętać o ich właściwościach
fizykochemicznych, zaletach i przeciwwskazaniach podczas gaszenia różnych materiałów
palnych,
- operując prądami wody należy zwracać baczną uwagę na innych
uczestników akcji gaśniczej znajdujących się w ich zasięgu,
- kierować prądy wody w ten sposób, aby nie dopuścić do zniszczenia lub
zawalenia osłabionych przez ogień elementów konstrukcji budynku.
5. Wykonując zadania ratowniczo - gaśnicze na wysokości należy
stosować poniższe zasady:
- prądownik powinien zabezpieczyć się za pomocą zatrzaśnika, a linię
gaśniczą przy użyciu podpinki,
- na drabiny, podnośniki nie wolno wchodzić bez uzbrojenia osobistego,
- gdy nie występuje bezpośrednie oddziaływanie temperatury, dymu
drabinę należy opierać tak, aby co najmniej dwa szczeble wystawały ponad krawędź,
np. dachu, parapetu okna,
- podczas wykonywania zadań w złych warunkach atmosferycznych, w
miejscach oblodzonych, mokrych i stromych należy stosować wszelkie dostępne sposoby
zabezpieczeń, których podstawowym elementem powinny być szelki ratownicze,
- wszystkie przedmioty i materiały uniemożliwiające wejście, np.
przez okno do pomieszczenia, należy wsuwać do jego wnętrza, zachowując szczególną
ostrożność przy wybijaniu szyb.
6. Każda osoba pracująca w strefie zadymionej powinna być
wyposażona w sprawnie działający sprzęt oświetleniowy.
7. Strażacy, wykonujący zadania w pomieszczeniach zadymionych piwnic,
kanałów, studni i innych o skomplikowanym układzie komunikacyjnym, powinni mieć
zapewnioną gwarancję niezwłocznej pomocy.
8. Przerwanie pracy i wyjście roty (patrolu) ze strefy gazów
toksycznych, zadymienia poza decyzją dowódcy może nastąpić w szczególności, w
razie:
- wystąpienia złego samopoczucia uczestników akcji,
- stwierdzenia uszkodzeń izolacyjnego sprzętu ochrony dróg
oddechowych,
- naruszenia rezerwy tlenu lub powietrza niezbędnego na czas powrotu
9. Gdy sytuacja nie pozwala na zwłokę ze względu na
konieczność ratowania ludzi albo możliwość gwałtownego rozprzestrzeniania się
pożaru, a stężanie dymów, gazów jest nieznaczne, dopuszcza się wprowadzenie do
pomieszczeń zadymionych osób niezabezpieczonych izolacyjnym sprzętem ochrony dróg
oddechowych. W okolicznościach tych należy:
- oddymić i przewietrzyć pomieszczenia,
- posuwać się w pozycji schylonej ku podłodze, jeśli dym unosi się ku
górze.
10. W przypadku, gdy nie udało się wyłączyć dopływu energii
elektrycznej, należy przyjąć zasadę, że:
- każde urządzenie i instalacja elektryczna, w tym każdy przewód lub
kabel mogą znajdować się pod napięciem,
- urządzeń elektrycznych, instalacji nie wolno dotykać, usuwać,
zrywać. Może to nastąpić z zachowaniem przepisów o postępowaniu z urządzeniami
elektrycznymi pod napięciem.
Należy pamiętać, że niedocenianie lub lekceważenie źródeł zagrożeń, braki w
taktycznym i operacyjnym wyszkoleniu, brawura obniżają efektywność działań i
zmniejszają bezpieczeństwo ludzi.
Podane w niniejszym opracowaniu
zasady bezpieczeństwa pracy strażaków nie wyczerpują w całości zagadnienia, które
powinno być kontynuowane w sposób ciągły, w oparciu o analizy wypadków,
doświadczenie dowódców, przepisy i regulaminy. |